Biznes konsultatsiyalari

Kredit - qarz oluvchi ma’lum shartlar asosida kreditordan oladigan va kelishilgan muddatda foizlari bilan qaytarish majburiyatini oladigan pul miqdoridir.

Foiz stavkasi (kredit stavkasi) - bu qarz oluvchi puldan foydalangani uchun kreditorga to‘lashi kerak bo‘lgan kredit narxidir.

Kredit muddati - bu qarz oluvchi qarz mablag‘larini qaytarishi kerak bo‘lgan davr.

Asosiy qarz - bu qarz oluvchi kreditorga foizlarni hisobga olmagan holda qaytarishi kerak bo‘lgan pul miqdori.

Kreditni qaytarish jadvali - bu qarz oluvchi kreditni qaytarish uchun qachon va qancha to‘lashi kerakligini ko‘rsatadigan reja.

Garov - qarz oluvchi tomonidan qarzni qaytarish kafolati sifatida kreditorga beriladigan mulk yoki aktiv. Agar qarz oluvchi kreditni to‘lay olmasa, kreditor garovni musodara qilishi mumkin.

Kredit reytingi - bu qarz oluvchining moliyaviy ishonchliligini baholash bo‘lib, uning asosida bank kreditni tasdiqlash yoki rad etish haqida qaror qabul qiladi.

Komisiya - kreditni rasmiylashtirish yoki unga xizmat ko‘rsatishda kreditor undirishi mumkin bo‘lgan qo‘shimcha to‘lovlar.

Kredit limiti - qarz oluvchi kredit mahsuloti bo‘yicha olishi mumkin bo‘lgan eng yuqori miqdor.

Biznesning moliyaviy barqarorligi

• Biznesning daromadliligi. Banklar odatda kreditni qaytarish uchun biznes barqaror daromad yarata olishini tasdiqlashni talab qiladi.

• Foydaliligi va erkin pul mablag‘larining mavjudligi. Ko‘pincha banklar so‘nggi yil yoki bir necha yil uchun moliyaviy hisobotlarni (balans, foyda va zararlar to‘g‘risidagi hisobot) taqdim etishni so‘raydi.

Kredit tarixi

• Qarzlarning mavjudligi va ularni o‘z vaqtida to‘lash. Salbiy kredit tarixi rad etilishga olib kelishi mumkin.

Garov yoki kafillik

• Ta’minot yoki kafilning mavjudligi kredit olish imkoniyatini sezilarli darajada oshirishi mumkin, chunki bu bank uchun xatarlarni kamaytiradi.

Biznes faoliyatining muddati

• Mikrokredit tashkilotlari va banklar odatda kamida 1-2 yil faoliyat yuritayotgan va/yoki barqaror moliyaviy oqimga ega bo‘lgan korxonalarga kredit berishni afzal ko‘radilar.

Biznes turi va uning istiqbollari

• Agar biznes barqaror tarmoqda yaxshi o‘sish istiqbollariga ega bo‘lsa, bu kreditni tasdiqlash ehtimolini oshirishi mumkin.

Qarz yuki

• Agar biznes boshqa kreditlar yoki qarz mablag‘lari bo‘yicha sezilarli majburiyatlarga ega bo‘lsa, kreditorlar qo‘shimcha mablag‘larni taqdim etishdan bosh tortishlari mumkin.

Bozor vaziyati va iqtisodiyot

Biznes-rejaning sifati

Kredit olish nafaqat biznesni rivojlantirish uchun imkoniyat, balki katta mas’uliyat hamdir. Muvaffaqiyatli tasdiqlash va qulay shartlarni olish imkoniyatini oshirish uchun barcha zarur hujjatlarni taqdim etishga, kreditdan foydalanish bo‘yicha biznesning yashashga layoqatliligini va rejani ko‘rsatishga tayyor bo‘lish muhimdir.

1. Daromadlar va xarajatlarni hisobga olish

• Daromadlar - bu biznesga keladigan barcha pullar, xarajatlar esa - biznesni yuritish uchun barcha sarflar, shu jumladan ijara, ish haqi, soliqlar, tovarlarni sotib olish, marketing va boshqa moddalardir.

• Buxgalteriya hisobini yuritish qancha pul kelishi va ketishini kuzatishga, shuningdek, biznesning daromadliligini nazorat qilishga yordam beradi.

2. Budjetlashtirish

• Byudjetni tuzish ma’lum bir davr uchun xarajatlar va daromadlarni rejalashtirishga yordam beradi. Kelajakda moliyaviy muammolarning oldini olish uchun doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlarni hisobga oling.

3. Zaxira jamg‘armasi

• Zaxira jamg‘armasini yaratish - bu kutilmagan xarajatlar yoki moliyaviy inqirozlarni qoplash uchun mablag‘larni to‘plashdir. Biznes faoliyatining kamida 3-6 oyini qoplash uchun zaxiraga ega bo‘lish tavsiya etiladi.

4. Soliqlar va soliqqa tortish

• Biznesingiz qanday soliqlarni to‘lashi, shuningdek, soliq chegirmalari va imtiyozlardan foydalanish imkoniyatlarini tushunish muhim. Soliqlarni to‘g‘ri hisoblash va to‘lash uchun buxgalter xizmatidan foydalaning.

5. Kreditlash va qarz mablag‘lari

• Mikrotadbirkorlar biznesni rivojlantirish uchun kredit yoki qarz olishlari mumkin, biroq kreditlash shartlarini (foiz stavkalari, qaytarish muddatlari) to‘g‘ri baholashni tushunish muhim.

6. Moliyaviy rejalashtirish

• Biznes maqsadlarini belgilash, daromad va xarajatlarni rejalashtirish, shuningdek zararsizlik nuqtalarini aniqlash biznes barqarorligini baholashga yordam beradi. Oldindan qisqa va uzoq muddatli moliyaviy oqimlarni shakllantiring.

7. Narx belgilash va foyda

• Biznes daromadli bo‘lishi uchun barcha xarajatlarni (ishlab chiqarish, marketing va boshqalarni) hisobga olgan holda tovarlar yoki xizmatlar uchun to‘g‘ri narxlarni belgilang.

8. Pul oqimlarini nazorat qilish

• Pul oqimlarini kuzatib borish biznesning majburiyatlari bo‘lsa-da, ularni bajarish uchun mablag‘i bo‘lmagan holatlarda kassa uzilishlarining oldini olishga yordam beradi.

9. Biznesni rivojlantirishga sarmoya kiritish

• Tadbirkorlar biznesni uzoq muddatli rivojlantirishga e’tibor qaratishlari kerak: yangi uskunalar xarid qilish, mahsulot turlarini ko‘paytirish va hokazo. Qaysi sarmoyalar eng ko‘p foyda keltirishi mumkinligini tahlil qiling.

10. Xatarlarni boshqarish

• Moliyaviy xavfsizlik zaxirasini yaratish va daromad manbalarini diversifikatsiya qilish ehtimoliy yo‘qotishlarni kamaytirishga yordam beradi.

11. Moliyaviy bilimlarni oshirish va rivojlantirish

• Moliya va buxgalteriya sohasidagi bilimlarni doimiy ravishda takomillashtirish mikrotadbirkorlarga yanada asosli qarorlar qabul qilishga yordam beradi.

Ushbu asoslarni bilish mikrotadbirkorga yanada ishonchli va asoslangan moliyaviy qarorlar qabul qilishga, pul oqimlarini samarali boshqarishga hamda o‘z biznesining o‘sishi va rivojlanishini ta’minlashga yordam beradi.

1-qadam. Faoliyat turini tanlash

Litsenziya yoki ruxsat beruvchi hujjatlar talab qilinadigan faoliyat turlarining batafsil ro‘yxati O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 14-iyuldagi "Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib-taomillari to‘g‘risida"gi O‘RQ-701-sonli Qonunida belgilangan.

2-qadam. Tashkiliy-huquqiy shaklni aniqlash

3-qadam. Ta’sis hujjatlarini tayyorlash

Talab qilinadigan ta’sis hujjatlarining ro‘yxati kelajakdagi biznesning tashkiliy-huquqiy shakliga bog‘liq. O‘zini o‘zi band qilish yoki yakka tartibdagi tadbirkorlik kabi shakllarni tanlashda ta’sis hujjatlari va ustav fondi bo‘yicha qonuniy va me’yoriy talablar mavjud emas.

Mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklini tanlagan holda, hujjatlarni tayyorlash lozim. Agar MCHJ bir shaxs tomonidan ta’sis etilsa, MCHJning ustavi ta’sis hujjati hisoblanadi. Jamiyatning ikki yoki undan ortiq ta’sischisi bo‘lsa, ta’sis shartnomasi talab etiladi.

4-qadam. Nomning noyobligini tekshirish

Yuridik shaxsni ro‘yxatdan o‘tkazishda siz tanlagan nom boshqa tashkilotlar tomonidan band qilinmagan, O‘zbekiston Respublikasining fuqarolik qonunchiligi normalarini buzmaydigan va sha’n hamda qadr-qimmatga putur yetkazmaydigan bo‘lishi kerak.

Nomni band qilish tartibini hukumatning https://new.birdarcha.uz/ elektron resursida amalga oshirishingiz mumkin.

5-qadam. Yuridik manzilni olish

Kompaniyani ro‘yxatdan o‘tkazishning majburiy sharti noturar joydagi yuridik manzilga ega bo‘lishdir.

O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun ro‘yxatga olingan yashash manzili yuridik manzil hisoblanadi.

6-qadam. Davlat ro‘yxatidan o‘tkazish

Davlat ro‘yxatidan o‘tish tartibini shaxsan tashrif buyurib yoki onlayn shaklda amalga oshirish mumkin. Shaxsan tashrif buyurish uchun bo‘lajak biznes joylashgan hududdagi Davlat xizmatlari markaziga murojaat qilishingiz lozim. Onlayn ro‘yxatdan o‘tish uchun https://new.birdarcha.uz/ platformasiga murojaat qilish kerak, buning uchun elektron raqamli imzo (ERI) olish talab etiladi. ERIni https://e-imzo.soliq.uz/ saytidan onlayn tarzda yoki Davlat xizmatlari markaziga tashrif buyurib olish mumkin.

7-qadam. Davlat bojini to‘lash

Boj miqdori O‘zbekiston Respublikasining 2020-yil 6-yanvardagi "Davlat boji to‘g‘risida"gi O‘RQ-600-sonli Qonunida belgilangan. To‘lov miqdori va tartibi haqidagi dolzarb ma’lumotlarni Adliya vazirligi saytida yoki my.gov.uz portalida topish mumkin.

8-qadam. Arizani ko‘rib chiqish va ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qilish

Davlat ro‘yxatidan o‘tkazuvchi organ (odatda Adliya vazirligining bo‘linmalari) qonunda belgilangan muddatda (ko‘pincha 1-3 ish kuni ichida) taqdim etilgan hujjatlarni ko‘rib chiqadi.

9-qadam. Davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risida guvohnoma olish va STIRni berish

Muvaffaqiyatli ro‘yxatdan o‘tkazilgandan so‘ng, ariza beruvchi yuridik shaxsning davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnomani oladi, kompaniyaga esa soliq to‘lovchining identifikatsion raqami (STIR) beriladi.

10-qadam. Ro‘yxatdan o‘tgandan keyingi qo‘shimcha harakatlar

• Bank hisob raqamini ochish

• Ruxsat beruvchi hujjatlarni olish (zarurat bo‘lganda): ayrim faoliyat turlari uchun litsenziya yoki maxsus ruxsatnoma talab qilinishi mumkin (masalan, tibbiy xizmatlar, alkogol savdosi, farmatsevtika va hokazo). Litsenziya olish tartibi "Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash to‘g‘risida"gi Qonun va qonunosti hujjatlari bilan tartibga solinadi.

• Budjetdan tashqari jamg‘armalarda hisobga qo‘yish (zarur hollarda)

• Xodimlar bilan mehnat shartnomalarini tuzish va ularni davlat organlarida ro‘yxatdan o‘tkazish